É unha marabilla oír falar a xente así de ben, con esa expresividade e esa riqueza lingüística, nese galego tan bonito, neste caso o contraste aínda o fai máis evidente. Cando vin este vídeo á parte de encantarme o ben que falan estes veciños de Morás (Arteixo), tamén me chamaron a atención unhas palabras que nunca oíra, e se fixen este post é precisamente por iso, para chamar a atención sobre elas. Só transcribo o que fala unha veciña, a da viseira, porque é a que di as palabras que me interesa comentar.
«Eu x'ò vin cos pantalóns todos embaixo de todo... qu'el asta... coidadiño trae uns calzoncillos lindísimos... pero 'taba coma cando su madro lo parió, per'eu como había así aghamarzò e monte ó lado e había árbores, pillei un pòlôn, así dunha póla, e púxena no carretillo, qu'eu se vén ó alto del e me bota a man, eu doulle onde lle caíran...»
«E vas sola e se cadra bótache a man... e... non digho nada...»
«El moi ma... moi moi maior non se fai, el é i-alto, así ben escanaveirado... pero... moi maior, moi maior non é... el sobre corenta e cinco... cincuenta e-anos»
Das tres palabras que destaco na transcrición ‒aghamarzò, pòlôn e escanaveirado‒ a que se me fai máis descoñecida e se cadra inaccesible é aghamarzò, as outras creo que se entenden ben, sobre todo polón, xa que o explica a señora.
Buscando no Dicionario de dicionarios agamarzó [ahamaɾ'θɔ] encontrei gamarzoa, polo contexto en que se utiliza agamarzó ten sentido que poida tratarse da mesma palabra. En varios dicionarios definen gamarzoa como o conxunto dunha gabia e un valado para separar propiedades, debe ser o que por Torroso (Mos) lle chamamos corcova ou sancra e noutros sitios arredor barroca (Louredo), regoza (Vilar). O dicionario Estraviz recolle gamarçoa co mesmo significado e gamarçom como corte ou declive no terreo entre dúas terras de nivel desigual.
Respecto de polón [pɔ'ǀoŋ] tanto no Dicionario de dicionarios coma no Estraviz definen esta palabra como póla grande e grosa, pero polo que di a muller do vídeo é un anaco de póla, un pau. Parece un diminutivo de póla coa terminación -ón máis ca un aumentativo. Na toponimia quedan vestixios deste uso, sobre todo na hidronimia: de Avia temos Avión, de Deza Dozón (antigo Deçon), a cabeceira do río ten o nome do río co diminutivo en -ón (ver Gonzalo Navaza).
Sobre escanaveirado [eskanaβej'ɾaðʊ] tamén encontrei referencias no Dicionario de dicionarios e no Estraviz. No DdD di que escanaveirar ou escanabeirar é criar talo longo unha planta, o Estraviz recolle escanaveirar co mesmo significado e a tal palabra escanaveirado definida como «alto, delgado, falto de graça e donaire»
